एक केस स्टडी BJP इतिहासासोबत…
BJP आणि NDA ने सलग तिसऱ्यांदा भारताच्या सार्वत्रिक निवडणुका जिंकल्या आहेत. नरेंद्र मोदी तिसऱ्या कार्यकाळात पंतप्रधान बनणार आहेत. 40 वर्षांपूर्वी BJP ला फक्त 2 जागा होत्या, तर काँग्रेसकडे 404 जागा होत्या. काँग्रेसकडे सत्ता, पैसा आणि कनेक्शन्स होते, पण BJP एक लहान पक्ष होता ज्याकडे ना पैसे, ना सत्ता होती, पण तरी सुद्धा आज BJP हा सलग तिसऱ्यांदा निवडणूक जिंकणारा पक्ष बनला, हे झालं त्यांच्या विलक्षण आणि प्रबळ मार्केटींग रणनीतीने, चला तर मग आज या लेखातून आपण BJP च्या इतिहासावर एक नजर टाकू.
1970 च्या दशकातील भारत
1970 च्या दशकात काँग्रेस सर्वात मोठा पक्ष होता. जवाहरलाल नेहरू 17 वर्षे पंतप्रधान होते आणि इंदिरा गांधी 1966 ते 1977 पर्यंत पंतप्रधान होत्या. 30 वर्षांच्या स्वातंत्र्यानंतर, काँग्रेसची सत्ता बहुतेक वेळा 250 जागांपेक्षा जास्त होती. 1971 मध्ये काँग्रेसकडे 350 पेक्षा जास्त जागा होत्या, पण 1977 मध्ये त्यांनी फक्त 150 जागा जिंकल्या. या काळात भारताने सर्वात मोठा आर्थिक संकट आणि राजकीय अस्थिरता पाहिली.
1971 ते 1977 कालावधी
1971 मध्ये भारताने बांगलादेशला पाकिस्तानपासून स्वतंत्र केले. या युद्धामुळे देशावर आर्थिक भार पडला आणि निर्वासितांची समस्या निर्माण झाली. 1973 मध्ये अरब-इस्त्रायली युद्धामुळे तेलाच्या किमतींमध्ये 300% वाढ झाली. 1974 मध्ये भारतातील महागाई 25% पर्यंत वाढली. शेवटी, इंदिरा गांधींनी संपूर्ण देशात कुटुंब नियोजन मोहीम राबवली. यामुळे लोक संतप्त झाले आणि अनेक ठिकाणी आंदोलनं झाली, देशात एक संतप्त वातावरण निर्माण झालं होत अश्यातच….
आणीबाणी
12 जून 1975 रोजी इंदिरा गांधींना निवडणूक गैरप्रकारांमुळे अयोग्य घोषित करण्यात आले. त्यानंतर त्यांनी 1975 मध्ये त्यांनीच आणीबाणी घोषित केली आणि पुढील 21 महिने देशावर अधिनायकवादी पद्धतीने राज्य केले. या काळात 1.4 लाख लोकांना अटक करण्यात आली. प्रेस सेन्सर करण्यात आली आणि नागरी हक्क निलंबित करण्यात आले. काँग्रेसच्या विरोधात जनता पार्टी (पूर्वीची जनता मोर्चा पार्टी) एकत्र आली आणि 1977 मध्ये निवडणुका जिंकून सत्ता स्थापन केली. इंदिरा गांधी आणि संजय गांधी यांना त्यांच्या पराभवाचा धक्का बसला.
1980 आणि 1990 चे दशक
1980 मध्ये इंदिरा गांधींनी पुन्हा सत्ता मिळवली. परंतु 1984 मध्ये त्यांच्या हत्येनंतर राजीव गांधी पंतप्रधान झाले. 1984 मध्ये काँग्रेसने 404 जागा जिंकल्या. 1989 च्या निवडणुकीत काँग्रेसला फक्त 197 जागा मिळाल्या. 1991 मध्ये राजीव गांधींची हत्या झाली, आणि काँग्रेसने पुन्हा सत्ता मिळवली. 1991 मध्ये नरसिंह राव पंतप्रधान झाले आणि त्यांनी आर्थिक सुधारणा केल्या. या काळात BJP हळूहळू मजबूत होत होती.
2000 चे दशक आणि त्यानंतर
2000 च्या दशकात BJP ने NDA चे नेतृत्व केले. अटल बिहारी वाजपेयी पंतप्रधान होते. 2004 मध्ये काँग्रेसने पुन्हा सत्ता मिळवली. 2014 मध्ये नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली BJP ने मोठा विजय मिळवला आणि पुन्हा 2019 मध्ये सत्ता कायम ठेवली.
BJP ने आपल्या मार्केटिंग आणि संघटन क्षमतेने एक लहान पक्ष म्हणून सुरुवात करून, एक मोठा राजकीय पक्ष बनला आहे. त्यांच्या सर्जनशीलता आणि रणनीतीमुळे त्यांनी भारतीय राजकारणात मोठे स्थान मिळवले आहे, आता ते कधीपर्यंत टिकेल, कोणत्या पद्धतीने तिकवले जाईल हे बघणं महत्वाचं ठरेल.
भारताच्या राजकारणावर स्वतंत्र नंतर झालेल्या घडामोंडीवर ही एक छोटीशी नजर.
